1 - Edebiyat yapmak yerine icraat yapın!

“Yılandan korkmam yalandan korktuğum kadar,” falan diyerek onları etkilemeye çalışırsanız hiçbir işe yaramaz. Çünkü soyut düşünce yetenekleri gelişmemiş çocuklar için yılan ile yalan arasında dünyalar kadar fark vardır. “Yalancının mumu yatsıya kadar yanar,” atasözü de çocuklar için bir şey ifade etmez. En azından Edison’dan sonra dünyaya gelen çocuklar için… Çocuk yalan söylüyorsa mutlaka bir sebebi olduğunu bilin. Edebiyat yapmak yerine niçin yalan söylediğini keşfetmeye çalışın ve onları yalan söylemek zorunda bırakan durumları yok edin. Mesela eğer çocuğunuz çok şeker yiyorsa ve siz kızdığınız için genelde yemediğini iddia ediyorsa, işe şekerleri ortadan kaldırmakla başlayın.

2 - Silmek isteyecekleri dakikalar yaşatmayın!

Küçük çocuklar genelde bir şey hakkında kendilerini kötü hissettiklerinde yalan söylerler. Ve yalan söylediklerinde, o şeyin yaşanmamış olduğunu düşünürler. Psikologlar buna, “Sihirli düşünce” adını veriyor. Yani çocuklar aslında kurdukları cümlelerle, yaşadıkları dakikaları sildiklerine inanıyorlar. Bu yüzden onlara sunduğunuz hayatın içinde kendilerini kötü hissettirecek ihtimalleri yok edin.

3 - Önce tuz yalatıp, sonra suyu yasaklamayın!

Genelde despot anne babaların çocukları çok yalan söyler. Çocuklara karşı aşırı baskı kuran anne babaların, çocuğu yalan söylüyor diye şikâyet etmesi çok anlamlı değil. Bu durum, çocuğa önce tuz yalatıp, sonra su içiyor diye yakınmaya benziyor. Bu yüzden çocuğunuz yanlış bir şey yaptığında anlayışlı davranın. Onu yalana değil, doğruya sevk edecek şekilde hareket edin. Diyelim ki küçük kardeşinin oyuncağını almış olduğundan şüpheleniyorsunuz. Eğer “Kardeşinin oyuncağını sen mi aldın?” diye bodoslama dalarsanız, yalana davetiye çıkarmış olursunuz. Bunun yerine, “Kardeşinin oyuncağı nerede acaba? Birlikte arayalım mı, ne dersin? Bulursak kardeşin de çok mutlu olacak,” şeklinde konuşabilirsiniz. Çünkü çocukların düşünce sistemleri biz yetişkinlere göre çok basittir. Ahlaklı olmak gibi bir endişeleri yoktur. En büyük endişeleri, başlarının derde girmemesidir.

4 - İlgi göstermek için çocuğunuzdan Hollywood performansı beklemeyin!

Çocuklar bazen de dikkat çekmek için yalan söyler. Eğer kendi basit dünyalarında yaşadıklarıyla sizin ilginizi çekemediklerini düşünürlerse hayal güçleri fazla mesai yapmaya başlar. “Bugün öğretmen beni tahtaya kaldırdı, soruyu bildim,” falan diye anlattığı hikâyeler ilginizi çekmeyebilir. Ama bunu en azından çocuğunuza fark ettirmeyin. Her anlattığını ilgiyle dinleyin. Aksi halde sırf sizin ilginizi çekebilmek için hikâyeler uydurmasına engel olamazsınız.

5 - Basit hikâyeleri ödüllendirin!

Çocuğunuzun hayal güçlerinin eseri olan hikâyeler anlatmasına engel olmak için, onun bazı anlattıklarından sonra basit de olsa hediyeler verin. “Bugün Kerem’le silgimi paylaştım,” diyen çocuğunuza kuru bir “Aferin,” demek yerine, “İşte sana da yakışan bu. Cömert insanlar her zaman kazanırlar,” deyip küçük bir hediye verin.

6 - Ama abartmayın!

Kerem’le silgisini paylaştığı için küçük bir ödül verin ama konuyu abartmayın. Çocuğunuzu, her numaradan sonra balık atılan fok balığına döndürmeyin. Yapılan araştırmalar, aşırı ödüllendirilen çocukların sosyal hayata karıştıktan sonra daha fazla yalan söylediğini gösteriyor. Evdeyken olur olmaz her şey için ödül alan çocuklar, okulda birden ödüller kesilince şaşırıyor. Yaptığı en basit şeyler için bile ödül beklentisine giren çocuk, karşılığını alamayınca dikkat çekmek için yalan söylemeye başlıyor. Bu yüzden çocuğunuz sabah yatağını topladığında bir festival havasında kutlamalar yapmayın.  

7 - Ceza verirken konudan ayrılmayın!

Çocuğa ceza vermek yerine ödüllendirmek her zaman daha faydalıdır. Ama yalan alışkanlığını bitirmek için ceza vermek gerektiğini düşünüyorsanız, cezanın mutlaka söylenen yalanla ilgili olmasına dikkat edin. Mesela konu fazla çikolata yemekse ve çocuğunuz dudaklarının kenarları çikolata lekeleriyle dolu olduğu halde yemediğini söylüyorsa, bir hafta çikolata yemeyi yasaklayın. Böylece yalanın başına ne işler açtığını öğrensin.

8 - Gerçekleri hikâyelerle süsleyin!

Çocuğunuza yalanın zararlarını anlatan hikâye kitapların alın ve okuyun. Kitaptaki karakterlerin yalan söyledikleri için başına gelen kötü şeyler, çocuğunuz üzerinde çok etkili olacaktır. Çıplak gerçek çocukları da, yetişkinleri de rahatsız edebilir. Hikâyeyle giydirilmiş ve süslenmiş gerçekler tarih boyunca hep daha etkili olmuştur.

9 - Aynaya bakın!

Çocuklar çoğu zaman yaptıkları hataları silmek için yalana başvurabilirler. Bu yüzden onlara hata yapmanın normal bir insan davranışı olduğunu hatırlatın. Sizin de zaman zaman hata yaptığınızı, önemli olan şeyin hatada ısrar etmemek olduğunu vurgulayın.

10 - Sizi taklit etmeye çalışan çocuklara kızmayın!

Çocuklar farklı yalan türleri arasındaki farkları anlayamazlar. Bu yüzden çocuğunuzun yanında amacınız ne olursa olsun asla yalan söylemeyin. Eğer söylüyorsanız, çocuğunuz yalan söylediğinde sakın onlara kızmayın. Çünkü onlar sadece hayatta en sevdikleri insanı taklit etmeye çalışıyorlar.