5 Ana Başlıkta Montessori Eğitimi

Bir programın Montessori eğitimi olarak kabul edilebilmesi farklı yaş gruplarının bir arada olması, öğrencilerin dışarıdan sadece rehberlik mahiyetinde desteklenmesi ve akran eğitiminin desteklenerek öğrencilere müdahale edilmeksizin gelişimlerinin gözlemlenmesi gibi bileşenlere bağlıdır. Ek olarak, Estetik olarak çocuğun rahat edebileceği ortamlarda özenle hazırlanmış öğrenme materyallerinin de kullanıma hazır olmaları gerekmektedir.

Öğretmen, öğrenci ve çevre öğrenme üçgenin temellerini oluşturur. Öğretmen tarafından hazırlanan sınıf öğrencide bağımsızlığı cesaretlendirici, sınırlar içerisinde özgür olan ve düzenli olma farkındalığını bilme kriterlerini barındırmalıdır. Öğrenci ise bireysel kararları ile öğrenme ortamının kendisine sunduğu olanakları öğrenmesini destekleyici bir şekilde kullanarak öğretmenden ihtiyaç dahilinde destek alarak kullanmalıdır.

Farklı yaş gruplarının bir arada bulunması Montessori eğitiminin olmazsa olmazlarındandır. Küçük olan öğrenciler akran eğitimi alarak büyüklerinden öğrenirlerken, büyük öğrencilerde üzerinde uzmanlaştıkları (öğrenip deneyimledikleri) bilgileri pekiştirme imkanına ve küçük yaşta bilgiyi paylaşma, önderlik etme, yardımcı olma gibi sosyal farkındalıklara sahip oluyorlar.

Dr. Montessori çocukların büyüdükçe hassas (diğer bir deyişle fırsatların olduğu) dönemlerden geçtiklerini gözlemlemiştir. Montessori eğitimcileri öğrencilerin öğrenmenin özümsendiği ve en iyi şekilde kavrandığı bu hassas dönemlere en uygun ders ve materyalleri belirlemektedirler.

Erken öğrenmede, Montessori öğrencileri görme, işitme, tatma, koklama, dokunma ve hareket gibi doğrudan deneyime dayalı, onların bilişsel yönlerini geliştiren, materyallerle çalışma ile desteklenen duyusal-motor aktiviteler üzerinden öğrenme sağlarlar.

İlkokul çağlarında, öğrenci somuttan soyuta geçerken disiplinlerarası hazırlanmış müfredat ve Montessori öğrenme araçları ile destekli çalışma üzerinden sağladığı kendine has düşünme ve gelişim faaliyetlerini bağımsız bir şekilde organize etmeye devam eder. Yani edinmiş olduğu bilgiyi gerçek dünya deneyimlerine uyarlamaya ve onlar üzerinde tecrübe etmeye başlar.

Bilginin bu şekilde harmanlanması öğrenciyi duygu ve düşüncelerin eşitlik, özgürlük ve adalet gibi daha evrensel soyut konseptleri anlamaya yöneldiği gençlik dönemine hazırlar.

Montessori eğitimi 5 ana başlık altında incelenebilir.

1. Montessori Eğitiminin Faydaları
2. Montessori Okulları Nasıl Olmalıdır?
3. Montessori Sınıf İçi Yaklaşımları Nasıl Olmalıdır?
4. Montessori Öğrenme Materyalleri Nasıl Olmalıdır?
5. Montessori Öğretmenleri Nasıl Olmalıdır?

Montessori Eğitiminin Faydaları

Montessori öğrencileri 21. yy becerileri olan eleştirel olarak düşünmeyi, işbirlikçi çalışabilmeyi ve cesurca hareket edebilmeyi öğrenmektedirler.

Montessori eğitimi, öğrencilerine, gerçek dünyaya adım attıklarında, öğrenmenin yaşama dair ve yaşam boyu olduğunun idrakını sağlamış ve bunun değerini bilen güdülenmiş, yetenekli, sorumlu ve saygılı birer vatandaş olmaları yolunda kendi potansiyellerini görüp bu potansiyelleri değerlendirebilmeleri için gerekli olan fırsatları sunmaktadır.

• Her çocuk eşsiz bir bireydir. Montessori eğitimi her öğrencinin farklı şekillerde öğrendiğini bilir. Her öğrenci kendi öğrenme hızında ve kendine göre özelleştirilmiş öğrenme planına göre öğretmeninin danışman ve gözlemi altında öğrenmektedir.
• Montessori öğrencileri, erken yaşlarda başlayarak düzen, koordinasyon, konsantrasyon ve bağımsızlık gibi farkındalıklarını geliştirirler. Sınıf düzeni, materyaller ve günlük rutinler öğrencinin öz-bakım veMontessori eğitimi, öğrencilerine, gerçek dünyaya adım attıklarında, öğrenmenin yaşama dair ve yaşam boyu olduğunun idrakını sağlamış ve bunun değerini bilen güdülenmiş, yetenekli, sorumlu ve saygılı birer vatandaş olmaları yolunda kendi potansiyellerini görüp bu potansiyelleri değerlendirebilmeleri için gerekli olan fırsatları sunmaktadır.
• düzenini geliştirmesini desteklemektedir.
• Öğrenciler samimi ve yardımsever bir topluluğun parçasıdırlar. Farklı yaş gruplarının olduğu –genel de 3 yaş aralığında- sınıflar aile ortamını oluşturur. Büyük öğrenciler önder ve rol model olmanın keyfini çıkarırken, küçük bireyler desteklenmiş hissetmekte ve önlerindeki aşmaları gereken zorluklara ihtiyaçları olan güveni kazanmaktadırlar. Öğretmenler saygıyı, nezakati ve huzurlu bir ortamı modellemektedirler.
• Montressori öğrencileri sınırlar içerisindeki özgürlüklerinin tadını çıkarırlar. Öğretmenlerinin belirledikleri parametlerle çalışarak, öğrenciler öğrenme odaklarının ne olacağına karar verir. Montessoriler bilir ki çocuğun içten içe tatmin oluşu  onun merakını, ilgisini artıracak ve sonuç olarak hayat boyu sürecek keyifli bir öğrenmeyi sağlayacaktır.
• Öğrencilerin aktif bilgi araştırıcısı olmaları desteklenir. Öğretmenler öğrencilerin sorularına cevap bulabilecekleri ortamları ve özgürlükleri onlara sağlarlar.
• Kendini düzeltme ve kendini değerlendirme Montessori sisteminin ayrılmaz bir parçasıdır. Çocuklar olgunlaştıkça kendi çalışmalarına eleştirel olarak bakabilmeyi ve kendi hatalarını görebilmeyi, düzeltebilmeyi ve o hatalardan öğrenebilmeyi öğrenmektedirler.

Montessori Okulları

Sadece Amerika’da 4000 kadar Montessori okulu bulunmaktadır ve dünya çapında daha binlerce fazlası var.

Özel Okullar

Ortak bir felsefeye bağlı olarak, her bir Montessori okulu eşsizdir. Belki bir ev içerisinde ev ortamı tadında belki de etrafı bahçelerle çevrili ve her yaşa hitap edebilecek pahalı bir kampüse inşa edilmiş olarak bulunabilirler. Bu okulların bazıları özel vakıflar ya da dini bazı kurumlar tarafından finanse ediliyor olabilirler. Fakat çoğunlukla diğer özel kurumlarda olduğu gibi bu kurumlar belli bir eğitim ücreti alan kurumlardır.

Nasıl Montessori Okulu Olunur?

Eğer çocuğunuz için Montessori eğitimini düşünüyorsanız, şunu bilmeniz önemlidir: Montessori ticaret markası değildir. Herhangi bir okul kendine Montessori diyebilir. Bu okullar Montessori yaklaşımlarını alıp kendilerine göre uyarlayıp pratikte uyguluyor olabilirler.

Amerikan Montessori Topluıluğu bir okulun Montessori eğitimi verdiğini ispatlaması için belli kriterleri karşılıyor olması gerekiyor.

• Farklı yaş gruplarının olduğu sınıfları barındırıyor olması
• Tamamiyle Montessori eğitimine göre hazırlanmış geliştirici öğrenme materyallerine sahip olması
• Montessori öğretmen eğitim programındaki kriterleri karşılayan öğretmenlere sahip olması
• Montessori eğitim modeline bağlı olarak ders işleniyor olması

AMS (Amerikan Montessori Topluluğu) sitesine ait web sayfasında detaylı olarak Montessori okulu standart ve kriterlerini bulabilirsiniz.

Montessori Sınıf Ortamları ve Sınıf İçi Yaklaşımlar

Montessori eğitiminin temelini kavrayabilmek için sınıfın içerisine adım atmalısınız.

Güzel, davetkar ve titizlikle düşünülerek tasarlanmış her sınıf Maria Montessori’nin tabuları yıkan yaklaşımını temsil ediyor.

Doğal aydınlatma, yumuşak tonda renkler ve düzenli alanları ile her sınıf öğrencinin sakin, huzurlu ve odaklanmış olarak öğrenmeyi gerçekleştirebilmesi imkanını sunuyor. Öğrenme materyalleri erişilebilir raflarda sergilenirken, öğrencinin de ihtiyacı dahilinde gidip rahatça materyali kullanabilmesi özgürlüğünü ona sunar. Her şey olması gerektiği yerde, huzur ve esinlenmeyi sağlayan bir ahenk içerisinde durmaktadır.

Bu güvenli ve rahat atmosferde öğrenciler öğrenmenin zevkini tatmaktadırlar.

Sınıf Dizaynı

Montessori sınıflarının dizayn ve atmosferi öğrencilerin seçim yapabilmelerine imkan sunacak şekildedir.

Gruplar için aktivite alanlarının yanı sıra öğrencilerin yalnız başına zamanlarını geçirebilecekleri alanlar mevcuttur. Odanın kısımları açık ve geniştir. Bir anasınıfı öğrencisinin saymak için rahat bir şekilde boncuklarını dağıtabildikleri ve ilkokul öğrencisinin 10 metre boyundaki hayatın zaman çizelgesi üzerine düşünebildikleri alanlardır.

Standart düzende sınıf sıraları bulamazsınız. Öğrenciler masa üzerinde ya da yerde çalışırlar. Malzemeleri yuvarlar, dağıtır ve kendi öğrenme alanlarının sınırlarını kendileri belirlerler.

Ya da duvarlarda parlak renklerden yapılmış karikatürler bulamazsınız bu sınıflarda. Onun yerine yerel bir müzeden posterler ya da öğrencilerin kendi yaptıkları fotoğraf ve resimler vardır sınıfın duvarlarında.

Yabancı dil, matematik ve kültür gibi her bir müfredat için iyi hazırlanmış alanlar vardır. Bu alanların her biri o müfredata (branşa) göre özenle hazırlanmıştır ve öğrenme materyalleri ile öğrenme ortamları ona göre öğrenciyi kendine çekecek, merakını uyandıracak ve keşfetmeye sürükleyecek şekilde dizayn edilmiştir.

Montessori sınıfları çocukta huzuru sağlayıcı, rahat ve rengine, kumaşına ve şekline kadar özenle seçilmiş mobilyalarla donatılmıştır. Böylece çocukların dikkatlerini kendi öğrenmelerine verebilmeleri ve öğrenme için gerekli olan odaklanmayı sağlayabilmeleri amaçlanmıştır.

Her sınıfın bir köşesinde çocukların gidip okuyabilecekleri ya da onlara okunabilecek kitaplıkları vardır.

Her sınıf öğrencisinin özel ihtiyaçlarına göre düzenlenmiştir. Anasınıflarında küçük klozetler, sandalyeler ve masalar; küçük rahat oturma kanepelerinin ya da rahat yer yastıklarının olduğu okuma köşeleri, ulaşılabilir raflar, çocuklara özel ölçeklenmiş mutfak malzemeleri gibi çocuğun bağımsızlığını ve küçük motor becerilerinin gelişmesini sağlayan bir yerleşim vardır.

Yukarıdakilere ek olarak her sınıf sıcak, iyi düzenlenmiş ve onları evlerindeki gibi rahat ve huzurlu hissedebilecekleri kanepe, kilim ve çiçeklerle donatılmıştır.

Montessori Öğrenme Materyalleri

Montessori eğitiminin yapı taşlarından bir tanesi öğrenmede uygulamalı yaklaşımıdır.

Öğrenciler özel tasarlanmış malzemeler ile konuyu en iyi şekilde anlayıp idrak edene kadar tekrar tekrar oynar, değiştirir ve araştırırlar.

En güzel şekilde tasarlanmış ve kendilerine dokunulması için adeta yalvaran ve Montessori’nin kendine özgü öğrenme stilini temsil eden, açık ve rahat erişilebilir raflarda sergilenen materyaller vardır. Her biri soldan sağa olacak şekilde basitten zora doğru düzenlenmiştir.

Her bir materyal tek seferde tek bir beceri ya da konsept öğretmektedir. Örneğin, farklı şekillerdeki kıyafetler miniklerin düğme iliklemelerini, fermuar çekmelerini ve düğüm atmalarını sağlarken; 3 boyutlu dil bilgisi (grammar) sembolleri ilkokul çocuklarının cümle yapı ve şekillerini analiz edebilmelerine yardımcı olmaktadır. Her materyal bir çeşit “hata kontrolü” mekanizmasına göre inşa edilmiştir. Yani öğrenci öğretmenden bağımsız olarak kendi öğrenme sürecini değerlendirebilmekte ve hatalarını düzeltebilmektedir.

Somut materyaller soyutu anlayabilmeleri için öğrencilere yol göstermektedir ve gittikçe karmaşıklaşan konseptleri tanıtmaktadır. Öğrenciler ilerledikçe, öğretmen bazı materyalleri onların seviyelerine uygun şekilde onlar sınaması ve gelişimlerini devam ettirebilmeleri için yenileriyle (bir üst seviyedeki materyallerden bahsediyor) değiştirmektedir.

“Rehber” Olarak Montessori Öğretmenleri

Montessori öğretmeni, öğrencisi ve öğrenme ortamı öğrenme üçgeninin ayrılamaz ve bütünü oluşturan köşeleri olarak ele alınabilir.

Öğretmen aktivite ve materyaller ile öğrenciyi öğrenmeye teşvik edecek titizlikle düşünülmüş öğrenme ortamları hazırlar. Ve hatta öğretmen öğrencilerini yeni derslere ve zorluklara geçmelerinde rehberlik eder fakat yine de netice de öğrenmeyi gerçekleştirecek olan öğrencinin öğrenme ortamının kendisine sunmuş olduğu fırsatlar içindeki kararlarıdır.

Çünkü öğretmen odak noktası olmak için bulunmaz sınıfta, aksine genellikle fark edilmesi zordur. Sıklıkla kendisini ya masada ya da yerde oturuyorken düşünebilirsiniz, fakat bunun aksine kendisi öğrencilerinin çalışmalarını gözlemliyor vaziyette, onların öğrenim süreçleri ile ilgili not alıyorken ya da bir öğrenciye veya gruba danışmanlık ederken görülebilir.

Kısacası öğretmenler birer mentör, model ve rehberdirler. Montessori öğretmenleri öğrencilerinin eşsiz öğrenme deneyimlerine hak ettikleri miktarda değer katan, yeni fikir ve deneyimlere açık, hayat boyu öğrenmeyi kendilerine prensip edinmiş insanlardır.